«Сугыш кырыннан 32 яралыны алып чыга»: Татарстан хәрбиләре герой бабалары эзләреннән бара

Виталий Саликеев фронтка китәргә карар кылганда, үзенең кайда барганын белә иде. Аның нәселендә Хәрби батырлык изге әйбер буларак тапшырыла: аның бабасы – санинструктор Петр Саликеев сугыш кырыннан 32 хәрбине алып чыга һәм «Батырлык өчен» медале белән бүләкләнә. Бүген аның оныгы, гранатометчы, танкка каршы идарә ителә торган ракеталар взводы командиры урынбасары, шул ук бүләккә тәкъдим ителде.

Виталий Питрәч районының Ковали авылында үскән. Балачактан ук ул игезәге Валерий белән батырлык һәм хезмәт сөючәнлек рухын сеңдергән. Бабалары аларны кулларында корал тотарга гына түгел, хезмәт итәргә, җир һәм кешеләрнең кадерен белергә дә өйрәткән. 12 яшендә үк Виталий комбайнчы ярдәмчесе була, ә 15 яшендә техника белән мөстәкыйль идарә итә. Аларның балачагы кырларда һәм фермаларда уза, ә аннары аларның юллары аерыла: Валерий Казан югары танк училищесына укырга керә, ә Виталий диңгез пехотасына китә.

Анда, Төньяк диңгезнең төньяк бозлары арасында ул характерын чыныктырган һәм гаҗәеп көче һәм чыдамлыгы өчен Кувалда кушаматы алган. «Син кувалда да инде!» – дип, сокланып, кул көрәше буенча ярышлардан соң хезмәттәше бер тапкыр әйтә дә, бу кушамат аңа гомерлеккә ябыша.

Армиядән соң туган авылына кайта, фермада эшли, аннары Казанда торак-коммуналь хуҗалык өлкәсендә эшли. Әмма 2022 елда өлешчә мобилизация башлангач, Виталий, повестка көтеп тормыйча, үзе махсус хәрби зонага китәргә карар кылган. Башта аңа сәламәтлеге торышы буенча баш тартканнар, ләкин ул чигенмәгән: 2024 елның маенда контрактка кул куеп, хәрби хәрәкәтләр зонасына киткән.

Алгы сызыкта ул гранатометчы була. Иң катлаулы бурычларның берсе – корал күтәреп бару: суыткыч кебек авыр боекомплектны өчәр тәүлек рәттән ташырга туры килде. Авдеевка янында Виталий яралана. Аны әлегә кадәр исеме ачыкланмаган кеше коткара.

Саликеевлар бу кешенең кем булуын ачыкларга өметләрен өзмиләр. Бәлки, аның балалары бардыр, бәлки, өлкән яшьтәге әти-әниләре. Виталий геройның исемен белергә, туганнарын табарга һәм аларга булдыра алганча ярдәм итәргә хыяллана. Ярдәм кирәк булмаса, рәхмәт әйтергә генә кирәк, чөнки ул вакытта ул үзенең коткаручысына рәхмәт әйтә алмаган иде.

Берничә айдан соң Виталий сафка кайта. «Миңа монда нәрсә утырырга? Окоп казысам да, егетләр белән янәшә булырмын», – ди ул, алгы сызыкка китеп.

Хәзер ул – взвод командиры урынбасары. Үзе кебек үк егетләрне ул ташламаячак.

Виталий бүләкләр һәм исемнәр артыннан кумый. Ул үзен балачактан ук өйрәткәннәрне генә эшли – үзенекеләрне яклый. «Минем игезәгем генерал түгел, югары постлар биләмәде, ләкин илгә аның кебекләр кирәк булгач, ул безнең Ватанны саклаучылар белән бер сафка басты», – ди аның бертуганы Валерий.

Виталийның кесәсендә Биектау районыннан Айсылу исемле кызның хаты йөри. Ул аңа ышануы һәм аның кайтуын көтүе турында язган. Виталий аны хәрби билетта талисман буларак йөртә.

«Безнең бабаларыбыз безгә Ватан өчен сугышуның нәрсә икәнен күрсәтте»

Нурлат районының Абляскино авылыннан Мелкий кушаматлы Федор өченче ел бабалары үрнәгендә алгы сызыкта көрәшә. Аның батырлыгы Оборона министрлыгының II дәрәҗәдәге «Хәрби батырлык өчен» медале белән билгеләп үтелде.

Хезмәтнең беренче көннәреннән үк ул Көньяк Донецк юнәлешендә сугышкан мотострелковый полкка эләгә. Федор иптәшләре белән бергә тыныч халык озак еллар ут астында яшәгән җирләрне саклаган.

«Без Ватан сагында торуыбызны аңлый идек. Без азат ителүне көтүчеләрне ул хәлләрендә калдыра алмадык. Моны аңлау көч бирә иде», – дип уртаклаша ул.

Башта Федор стрелок-санитар булып хезмәт итә, ә аннары 430 нчы полкның эвакуация төркеме йөртүчесе була. Аңа иң җаваплы эшне – гомерләрне саклап калуны ышанып тапшыралар. Аның экипажы яралыларны алгы сызыктан алып чыга, ут астында азык-төлек һәм сугыш кирәк-яраклары ташый.

«Без боларны бүләкләр өчен эшләмәдек. Иң кадерле рәхмәт – коткарылган егетләрнең гомерләре. Күптән түгел миңа Екатеринбургтан бер солдат шалтыратты, Без аны сугыш кырыннан чыгардык. Ул миңа: «Рәхмәт, мин сезнең аркада исән», – диде. Мондый сүзләр теләсә нинди медальгә караганда да кыйммәтрәк», – ди Федор.

Ләкин сугыш беркемне дә кызганмый. Иң авыр сынауларның берсе – «Кит» кушаматлы хезмәттәшен коткару була.

«Безнең 3 егет заданиегә китте һәм кире кайтмады. 10 тәүлек без алар белән нәрсә булганын белмәдек. Разведка нәтиҗә бирмәде. Ә аннары, «нуль ноктасында» кемдер ята, дигән хәбәр килде», – дип искә ала Федор.

Бу – «Кит» иде. Аның группасы засадага эләккән. Яралы килеш, ашамый-эчми, ул 4,5 километр араны шуышып узган. Хәзер ул дәвалана. «Аның ныклыгы – чын могҗиза. Аның рухи көчен, ныклыгын тасвирларлык сүз дә юк», – ди Федор.

Әнисе, әбисе, сеңлесе һәм сөйгәне Алинә аңа көч бирә.

«Без инде 5 ел бергә. Ул алгы сызыкка киткәндә, мин Уфада укый идем. Беренче айлар бик авыр булды, әмма хәзер без элемтәдә, һәм бу – борчылуны җиңәргә ярдәм итә», – дип сөйләде Алинә.

Федор якташларының да ярдәмен сизә. Нурлатлылар фронтка гуманитар ярдәм тапшыралар, хатлар язалар, посылкалар җибәрәләр. «Бу – бик зур ярдәм. Безнең артта халкыбыз торганын без беләбез», – ди ул.

Сугыш зонасына кайтыр алдыннан Федор: «Безнең бабаларыбыз безгә Ватан өчен сугышуның нәрсә икәнен күрсәттеләр. Алар сугышның коточкыч хәлләрен күтәреп чыктылар һәм җиңделәр. Хәзер тынычлык сагында торырга безнең чират», – ди.

«Әгәр мин түгел икән, кем соң? Эшне ахырынача җиткерергә кирәк!»

Арча районында туган Артем миномет батареясы командиры булып хезмәт итә. Дошман техникасын кулга төшергән өчен, ул Суворов медале белән бүләкләнде, ә камалыштан сугышчыларны коткарган өчен – «Үлем куркынычы янаганнарны коткарган өчен» медале белән бүләкләнде. Бу сугыш чын сынау булды: ул, гомерен куркыныч астына куеп, бер сугышчысын да югалтмыйча, 20дән артык иптәшен камалыштан чыгарды.

Хәтта Артем үзе чыккач та, аның баш мие шул вакыттагы хәлләрне искә ала: «Мин барысын да чыгардым... барысын да чыгардым...» – дип кабатлый ул. Геройның әнисе Рәисә Хөснетдинова улы белән горурлануын әйтә: «Минем Артем кешеләрне коткарды, аларга әсирлеккә төшәргә ирек бирмәде. Ул – чын командир!»

Ватанга мәхәббәтне аңарда балачактан ук тәрбияләгәннәр. Артем хәрби шәһәрчектә үсә. Кадет классында укый, хәрби хезмәт турында хыяллана. Бервакыт каникул вакытында ул әнисе белән урам буйлап барганда, Россия флагының флагштоктан төшкәнен күргән. Кешеләр үтеп китәләр, ләкин Артем, ике дә уйламыйча, аны күтәреп ала да кире беркетә. «Шунда чын патриот үскәнен аңладым», – дип искә ала әни кеше.

Мәктәптән соң Артем Казан артиллерия училищесына укырга керә, ләкин ул ябылгач, укуын Санкт-Петербургтагы Михайлов хәрби артиллерия академиясендә дәвам итә. Анда ул музейда «Блокада икмәге» кисәге – 125 грамм «ипи» күргән, шуның белән ленинградлылар исән калган. «Ул, шаккатып, шунда ук миңа шалтыратты. «Әни, мин ул икмәкне күрдем. Кешеләр гомумән ничек исән калганнар?» – дип сөйләде», – ди Рәисә Хөснетдинова.

Академияне тәмамлагач, Артем Хабаровскига эләгә. Анда ул коточкыч су басу эпицентрына эләгә, нәтиҗәләрен бетерергә ярдәм итә. Соңрак аны Чечняга күчерәләр, анда хәрби частька һөҗүм вакытында ул ут астына эләгә, ләкин, бәхеткә, исән кала.

СВОның беренче көннәреннән үк ул алгы сызыкка китә. 2023 елның 15 сентябрендә яралана – мина кыйпылчыгы кулын имгәтә, операция кирәк була. Ләкин терелү белән, сугышчылары янына кайта. «Әгәр мин түгел икән, кем? Эшне ахырына җиткерергә кирәк!» – ди ул әнисенә.

Казанда Артемны гаиләсе көтә – хатыны Эвелина, кызы Әдилә һәм улы Камил. Алар хәрби ипотека буенча сатып алынган йортта яшиләр. Балалар әтисен сагына һәм аның белән горурлана.

«Мин улыма һәрвакыт «улым, иптәшләреңне хөрмәт ит, беркемне дә рәнҗетмә» дип әйтәм. Гәрчә аңа әйтергә дә кирәкми. Ул шундый... чын рус офицеры», – ди геройның әнисе.

Элегрәк Татарстан Рәисе Рөстәм Миңнеханов Мәскәү Кремлендә Россия Президенты Владимир Путин белән очрашуда республикадан махсус хәрби операциягә 38 169 мобилизацияләнгән һәм контрактчы китүе турында сөйләгән иде. «Бездә 15 Россия Герое бар, шуларның 7сенә бу исем үлгәннән соң бирелде. Республикадан 1829 хәрби хезмәткәр Батырлык ордены белән бүләкләнде», – диде ул.

РФ Хәрби Көчләре сафларында контракт буенча хезмәт итү, премияләр, ташламалар һәм түләүләр турында күбрәк белегез: heroes-tatarstan.ru яки 117 телефоны буенча. Шулай ук контракт буенча (1 нче разряд) хәрби хезмәткә сайлап алу пунктына түбәндәге адрес буенча мөрәҗәгать итәргә мөмкин: Казан, Аэропорт урамы, 1/40; (843) 221-44-52 яисә 8 (800) 222-59-00.

«Татар-информ»нан Эльза Кузнецова язмасы тәрҗемә ителде